Düşeş vergisi (windfall tax), bir şirket veya bir sektörde elde edilen olağanüstü kârlar üzerinde uygulanan tek seferlik bir vergi olarak tanımlanıyor. Ülkeler bütçe açıklarını kapamak için özellikle olağanüstü dönemlerde tek seferlik vergiler alma yoluna gidebiliyor.
Ukrayna savaşı başladığından beri Rus ekonomisi büyük sıkıntı içerisinde. Neredeyse tüm Batı Dünyası tarafından ambargo ve yaptırımlara maruz kaldılar. Bu ekonomik çıkmaz içinde Rusya’da parlamentonun alt kanadı Devlet Duması, ülkedeki bazı büyük şirketlerden tek seferlik ek gelir vergisi alınmasına yönelik yasa tasarısını ilk seferde onayladı.
Yasaya göre vergi ancak gelecek yıldan itibaren uygulanabileceğinden, resmi olarak 2024’te çalışmaya başlayacak.
Bununla birlikte, bütçenin şu anda paraya ihtiyacı olduğundan hükümetin geçici çözüm tasarladığı, geçtiğimiz yılı karlı bitiren ve listede yer alan şirketlerin tek seferlik vergiyi bu yıl 1 Ekim’den 30 Kasım’a kadar ödemesi halinde yüzde 5’lik indirim sağlanacağı kaydedildi.
Benzer sıkıntılar benzer çözümler getirir mi?
Türkiye ekonomisi de bir süredir benzer sıkıntılarla boğuşuyor. Çeşitli yöntemler denendi ancak bütçe açığı, enflasyon gibi konularda henüz sonuç alınamadı. Yapılan zamların doğrudan halkın cebine etki etmesi de yaklaşan yerel seçimler öncesi tepkilerin artmasına neden oldu.
Bu aşamada başta yüksek kar elde eden ”Bankalar” olmak üzere, yüksek kar eden tüm şirketlerden tek seferlik bir vergi alınması konusu dillendirilmeye başlandı. Bu tarz bir verginin alınması bütçe için iyi ancak halka açık şirketlerin doğrudan karlarını azaltıcı etkiye neden olacağından borsa fiyatları üzerinde olumsuz etkisi olacağını tahmin etmek zor değil.
Vergiye Değil Reforma Odaklanmak
Türkiye’de dolaylı vergiler (KDV, ÖTV gibi) her kesimin üzerinde yük oluşturması yanında gelir seviyesi düştükçe bu yük artmaktadır. Bunun yanında kurumlar vergisi tarafında büyük açıklar görülüyor. Bütçe gelirleri ağırlıklı olarak %65-67 arası dolaylı vergiler üzerinden fonlanırken, aslında bu oran doğrudan vergiler tarafında olursa adaleti sağlıyor.
Amaç, paylaşım sorununu çözmekse servet vergisinin tartışılması doğru ancak kapsamlı ve derin bir vergi reformu eşliğinde yapılmalı. Hem servet hem de gelir dağılımı makası açılırken, servet unsurları üzerindeki vergi yok denecek kadar azken, servet sahibi de adaletli sayılacak kadar gelir vergisi ödemezken, dolaylı vergi yükünü azaltmayı amaç edinmek öncelikli olmalı gibi gözüküyor. Tabi amaç günü kurtarmak değilse. Bu kez zarlar düşeş için atılıyor.