Dünya Genelinde Gıda Enflasyonu Eğilimleri
2023 Haziran ayından 2024 Haziran ayına kadar dünya genelinde gıda enflasyonu genel olarak düşüş eğilimindeydi. Uluslararası Para Fonu (IMF) ve Dünya Bankası gibi kaynaklara göre, küresel gıda fiyatları, enerji maliyetlerinin düşmesi ve bazı temel tarım ürünlerinin üretimindeki artış nedeniyle düşüş yaşadı. Özellikle mısır ve buğday gibi tahılların üretimindeki artış, arz üzerindeki baskıları azalttı ve fiyatları düşürdü. Ancak, Rusya’nın Karadeniz Tahıl Anlaşması’ndan çekilmesi ve Hindistan’ın pirinç ihracatına getirdiği kısıtlamalar gibi olaylar, bazı temel gıda ürünlerinin fiyatlarında kısa vadeli artışlara neden oldu.
FAO Gıda Fiyat Endeksi Amerika ve Euro Bölgesi ile benzer bir şekilde düşüş eğiliminde. Geçen sene haziran ayında 123.1 puan olan endeks -%2.2 gerileyerek şuan 120.4 puana gerilemiş durumda
Dünya Bankası ve Deloitte raporlarına göre, enerji maliyetlerindeki düşüş ve bazı tarım ürünlerinin üretimindeki artış, küresel gıda fiyatlarını düşürürken, Türkiye’de bu olumlu gelişmelerin etkisi sınırlı kaldı. Türkiye’de döviz kuru ve üretim maliyetlerindeki artışlar, gıda fiyatlarının yükselmesine neden oluyor.
Enflasyonda ağırlığı yüksek olan bu ürünlerle Blackswanfinans editörleri için bir sepet oluşturduk.
Aynı ürünlerle oluşturduğumuz alışveriş sepeti, Türkiye’de 1.458, Fransa’da 2.285, İngiltere’de 1.556, Almanya’da 1659 liraya doluyor.
Alışveriş sepeti tutarının asgari ücretlere oranı ise şöyle:
Türkiye %8,57 (Asgari Ücret 17.002 lira)
Fransa: %4,61 (Asgari Ücret 49.544 lira)
Almanya: %2,85 (Asgari Ücret 58.088 lira)
İngiltere: %2,67 (Asgari Ücret 58,271 lira)
Yeşil biber, domates, salatalık, patates, soğan, yumurta, peynir, tavuk, kırmızı et, yoğurt, süt, ekmek, makarna, zeytinyağı, un ve şekerden oluşan sepetimiz, her ne kadar TL bazında ucuz gözükse de asgari ücretle oranladığımızda Türkiye en pahalı ülke oluyor.
Ayrıca Türkiye’de SGK verilerine göre asgari ücretlilerin toplam çalışana oranının yüzde 40’lar seviyesinde olduğunu, Fransa’da yüzde 12, Almanya’da ise %10 altında olduğunu unutmamak gerekiyor.
Peki neden Türkiye’de aynı dönemde gıda enflasyonu artmaya devam ediyor. Bu artışın nedenleri arasında elbette döviz kuru dalgalanmaları, tarımsal üretimdeki zorluklar, iklim değişiklikleri ve jeopolitik faktörler yer almakta.
Yüksek Girdi Maliyetleri ve Dışa Bağımlılık: Türkiye’de tarımsal üretimde kullanılan girdilerin büyük bir kısmı ithal edilmektedir. Gübre, zirai ilaç ve enerji gibi temel girdilerdeki fiyat artışları, üretim maliyetlerini yükseltmekte. Türk lirasının değer kaybı, bu maliyetlerin daha da artmasına neden oluyor.
Yetersiz Tarımsal Destek ve Planlama: Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından yeterli destek verilmemesi ve üretimi desteklemek yerine ithalatı teşvik eden politikalar, yerel üretimin azalmasına ve gıda fiyatlarının yükselmesine yol açıyor. Tarımsal üretimde planlama eksikliği, çiftçilerin neyi ne kadar ekmeleri gerektiği konusunda belirsizlik yaşamasına neden olmakta.
İklim Değişiklikleri ve Kuraklık: Son yıllarda artan kuraklık ve düzensiz yağışlar, tarımsal verimliliği olumsuz etkilemiş ve üretim miktarlarını düşürmüştür. Bu durum, arzın azalmasına ve fiyatların yükselmesine yol açtı. Özellikle su kaynaklarının azalması, sulama maliyetlerini artırmış ve bu da tarımsal maliyetlere yansımıştır.
Jeopolitik Faktörler ve Tedarik Zinciri Kesintileri: Rusya-Ukrayna savaşı gibi jeopolitik olaylar, tarımsal ürünlerin küresel tedarik zincirlerini olumsuz etkiliyor ve Türkiye’nin bu bölgelerden yaptığı ithalat, savaş nedeniyle aksamalara uğramış ve bu durum fiyatlara elbette yansıdı.
Ekonomik Yönetim ve Enflasyon Beklentileri: Türkiye’de genel ekonomik durumun kötüleşmesi ve yüksek enflasyon beklentileri, gıda fiyatlarının sürekli artmasına neden oluyor. Yüksek enflasyon beklentileri, tüketici ve üreticilerin gelecekteki fiyat artışlarına karşı önlem almak için mevcut fiyatları yükseltmelerine yol açmakta ve tüketim davranışı bozukluğuna sebebiyet veriyor.