Rahatlatıcı yalanların her zaman alıcısı vardır. Gerçeklerse daha az tercih edilir. Türkiye’nin son dönem ekonomi yönetimlerine bakıldığında, ulaşılamayan hedeflerde gösterdi ki gerçeklerden uzaklaşarak günü kurtarmak çok daha fazla tercih edilmiş.Şimdi gerçekten rasyonelleşme zamanı.
Berat Albayrak: “3+1 sac ayağı yaklaşımı”
11 Temmuz 2018’de göreve gelen ve 10 Kasım 2020 tarihinde affını isteyen dönemin Hazine ve Maliye Bakanlığını yapan Berat Albayrak, yeni modeli “3+1 sac ayağı olan bir yaklaşım” olarak tanımlamıştı. Bakan Albayrak tarafından açıklanan OVP şu şekildeydi:
- 2019’da yüzde 3-4’lük büyüme,
- Cari açığın yüzde 4 civarında dengelenmesi,
- Tasarruf programının devamı,
- Bütçe açığının yüzde 1,5’larda sınırlandırılması,
- Altyapı yatırımlarında yurt dışı finansman ve yabancı yatırımcı şartı,
- Hazine borç çevirme oranlarının yüzde 100’lerin altına indirilmesi,
- 2018’in kalan bölümünde 35 milyar TL tasarruf,
- Faiz Dışı Fazla’nın (FDF) 5 milyar TL’ye yükseltilmesi,
- Yıl sonu iç borç çevirme oranının yüzde 104 olması,
- Yıl sonunda bütçe açığının yüzde 2’nin altına indirilmesi,
Sanırım bu hedeflerin yakınından bile geçemedik.
Lütfi Elvan: “Faiz artırım dönemi”
10.11.2020-02.12.2021 tarihleri arasında Bakanlık yapan Lütfi Elvan, enflasyonla mücadele için Merkez Bankası’nın yaptığı cesur faiz artırımları döneminde görev yapmasıyla hatırlanıyor. Belki de bu faiz kararları MB Başkanı Naci Ağbal gibi onun da koltuğunu kaybetmesine neden oldu. Tabi Lütfi Elvan da bir OVP açıklamadan gitmemişti.
Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Strateji ve Bütçe Başkanlığınca hazırlanan ve 2022-2024 dönemini kapsayan OVP ile belirlenen hedeflerin bazıları şöyleydi:
- Büyüme için cari yıl (2021) gerçekleşme tahmini yüzde 9 olurken, ekonominin 2022’de yüzde 5, 2023 ve 2024 yıllarında ise yüzde 5,5 büyüyeceği öngörüldü.
- Enflasyonun cari yıl yüzde 16,2 olacağı tahmin edilirken, enflasyon hedefi gelecek yıl için yüzde 9,8, 2023 için yüzde 8, 2024 için yüzde 7,6 olarak belirlendi.
- Bütçe açığının gayrisafi yurt içi hasılaya oranının 2022’de yüzde 3,5, program dönemi sonunda ise yüzde 2,9 olarak gerçekleşeceği öngörüldü.
- Programda, işsizlik oranının yıl sonunda yüzde 12,6 olacağına yer verilirken, gelecek yıl hedefi yüzde 12, 2023 yılı için yüzde 11,4 ve 2024 için ise yüzde 10,9 olarak tahmin edildi.
Görüleceği üzere enflasyon hedefe uzak mesafeden geçerken, böyle dev bir enflasyon ve parasal genişleme ortamında haliyle büyüme hedefine yaklaşılmış.
Nurettin Nebati: “Şimdi uyuyun 6 ay sonra uyanın dönemi”
02.12.2021-04.06.2023 tarihleri arasında Bakanlık yapan Nurettin Nebati, rekor enflasyon, tutulmaya çalışılan kur ve istikrarsız para piyasalarıyla hatırlanıyor. Katıldığı bir programda ”6 ay uyuyun, uyanın. Bambaşka bir Türkiye göreceksiniz” sözleri üzerine umutlanan insanlar 6 ay sonra ancak kabusa uyanabildi. Nurettin Nebati dönemi OVP şu şekilde açıklanmıştı:
- 2023 büyüme hedefi yüzde 5, 2024 ve 2025 büyüme hedefi yüzde 5.5 olarak yer aldı.
- 2022 enflasyon hedefi yüzde 65 oldu. Enflasyon hedefi 2023’te yüzde 24,9, 2024’te yüzde 13.8, 2025’te yüzde 9,9 olarak belirlendi.
- İşsizlik için hedef 2022’de yüzde 10,8 olurken, 2023’te yüzde 10,4, 2024’de yüzde 9,9, 2025’te yüzde 9,6 olarak hedeflendi.
- Hükümetin ortalama dolar/TL kuru tahminleri 2022 yılı için 16,62, 2023 yılı için 21,52, 2024 yılı için 24,62, 20225 yılı için 25,76 oldu.
Bu hedefler de görüldüğü gibi gerçekleşmedi veya gerçekleşmeyecek gibi gözüküyor.
“Piyasaların kurtarıcısı” Mehmet Şimşek
01.05.2009-24.11.2015 tarihleri arasında görev yapmış olan Mehmet Şimşek uluslararası piyasalarda kabul gören , gerçekçi yaklaşımı ile ekonomi camiasında beğenilen bir isim olmuştu. İçinde bulunduğumuz dönemde arka arkaya gelen başarısızlıklar sonucunda akıllara gelen ilk isim oldu. Mehmet Şimşek’in açıkladığı OVP’de belki de şu zamana kadar ki en gerçekçi Orta Vadeli Planlardan biri oldu. Mehmet Şimşek’in açıkladığı OVP şu şekilde özetlenbilir:
- OVP’de 2024 büyüme tahmini yüzde 4, 2025 için yüzde 4,5 ve 2026 için yüzde 5. 2023 için büyüme tahmini ise yüzde 4,4’e çekildi. Büyümede tahminlerin yüzde 5’ten düşük olmasının nedeni 6 Şubat depremlerine bağlandı.
- 2024 için enflasyon tahmini yüzde 33, 2025 için yüzde 15,2; 2026 içinse yüzde 8,5 oldu. 2023 enflasyon tahmini yüzde 65.
- İşsizlik oranının 2024’te yüzde 10,3’e, 2025’te yüzde 9,9’a, 2026’da yüzde 9,3’e gerilemesi bekleniyor. Yıllık ortalama 909 bin ve toplamda 2,7 milyon kişilik artış amaçlanıyor.
- Kişi başına gelirin 2024’te 12 bin 875, 2025’te 13 bin 717, 2026’da 14 bin 855 dolar olması bekleniyor.
- Dönem sonunda cari işlemler açığının milli gelire oranının dönem sonunda yüzde 4’ten yüzde 2’ye gerilemesi bekleniyor.
- Cari açık 2024’te 2,6 trilyon lira; 2025’te 1,8 trilyon lira; 2026’da 1,8 trilyon lira olacak.
Gerçekleri seçmenler duymak istemese de, yabancı sermaye hayal satan dükkanlara pek uğramıyor. Yabancı para girişine çok ihtiyaç duyulan şu günlerde daha gerçekçi hedef ve açıklamalar dışarıda daha fazla kabul görürken, yaklaşan yerel seçimler öncesi herkes memnuniyetle karşılıyor mudur acaba?