17 Ağustos 2020, Pazartesi
Temmuz ayı merkezi yönetim bütçe verileri açıklanacak. Nakit dengesi bütçe açığındaki artışın sürdüğüne işaret etmişti.
Temmuz ayı konut satışları açıklanacak. Haziran ayında konut satışları önceki aya göre 3,7 kat artışla 190 bin 12 adet olmuştu. Bunda Haziran ayında konut kredi faiz oranlarının önceki ay ortalaması olan %11,2’den %9,3’e düşmesi, konut kredi hacminin de Haziran ayında önceki aya göre ortalama %4,1 artış kaydetmesi etkili oldu. Temmuz ayında da benzer seyir görüldü. Kredi faiz oranları Temmuz ayında %9,1’e gerilerken, kredi hacmindeki artış %13,4’e hızlandı. Dolayısıyla Temmuz ayında da konut satışlarındaki artış sürecek.
19 Ağustos 2020, Çarşamba
Haziran ayı özel sektör uzun vadeli kredi borcu açıklanacak. Şubat 2018’de 226,1 milyar dolara kadar yükselen özel sektörün uzun vadeli kredi borcu Mayıs 2020 itibariyle 162,3 milyar dolar seviyesinde bulunuyor.
Merkez Bankası Haziran ayı konut fiyat endeksini açıklayacak. Mayıs ayında endeks, önceki aya göre %6,4 artış ile tarihi en yüksek artışını kaydederek 135,7 seviyesine yükselmişti. Haziran ve Temmuz aylarında artan konut talebinin etkisiyle konut fiyatlarında da artış göreceğiz.
20 Ağustos 2020, Perşembe
Merkez Bankası, Para Politikası Kurulu Ağustos ayı olağan toplantısını gerçekleştirecek. Merkez Bankasının politika faizi Mayıs toplantısındaki indirimle %8,25 seviyesinde bulunuyor. Şu soruları cevaplayarak Merkez Bankasının faiz kararı hakkında bir tahminde bulunalım:
. Bankaların Merkez Bankasından ortalama borçlanma maliyeti nedir? 13 Ağustos itibariyle %9,06 seviyesinde. Hep mi böyleydi? Hayır, politika faizinin %8,25’e indiği Haziran ayında ortalama fonlama maliyeti %7,68, Temmuz ayında ise %7,76 seviyesindeydi.
. Haziran-Temmuz döneminde bankalar yüzde kaç faizle mevduat topladılar? Ortalama %7,4.
. Haziran-Temmuz döneminde bankalar yüzde kaç faizle kredi verdiler? Ticari kredilerde ortalama %9,3, tüketici kredilerinde %11,2 ortalamayla kredi kullandırıldı.
. Haziran-Temmuz döneminde Merkez Bankasının dikkate aldığı tüketici fiyat enflasyonu (TÜFE) ne oldu? Haziran ayında %12,6, Temmuz ayında %11,76 seviyesindeydi. Ancak, Türk lirasındaki değer kaybı hem üretici hem de tüketici fiyatlarındaki artışı ateşlemeye devam ediyor.
. Merkez Bankasının yıl sonu TÜFE tahmini nedir? Merkez Bankasının 3. çeyrek Enflasyon Raporunda yer aldığı üzere yıl sonu TÜFE tahmini %8,9.
Bu soruların cevaplarının ne anlama geldiğini sıralayayım. Bankalar mudilerinden düşük faizle mevduat toplayarak tasarruf sahiplerine enflasyonun altında getiri sunuyor. Buna negatif reel getiri deniyor. Dolayısıyla tasarruf sahipleri enflasyon üzerinde getiri sağlayabilecek altın, döviz ve hisse senetlerine yatırım yapmayı tercih ederken düşük kredi faizlerinin etkisiyle konut ve otomobil satışlarında sert yükselişler yaşandı. Bütçe açığı büyürken tüketimi artırarak vergi geliri sağlamak amacıyla özellikle kamu bankalarının düşük faizlerle kredi dağıtması, ekonomik aktivitenin pandemi öncesi seviyelerinin hayli aşağısında olması sebebiyle gelir kaybındaki azalmaya bağlı olarak kredilerin ödenmesine yönelik artan riskler, dahası BDDK’nın bankaların aktif kalitesini aşağı çekmesine olanak tanıyan kararlarını da eklediğimizde bankacılık sektörüne yönelik risklerin artması Türkiye hane halkının bankalardaki döviz tevdiat hesaplarının (yabancı para cinsinden mevduatlarının) artışını sürdürmesine sebep oluyor. 7 Ağustos itibariyle döviz mevduatları tarihi rekor kırarak 215,5 milyar dolar seviyesine yükseldi. Artan döviz talebi sebebiyle Merkez Bankasının geçen hafta bankaların likidite imkan limitlerini sıfırlaması ile ortalama fonlama maliyeti %9,06’ya yükseldi. Artan likidite ihtiyacı sebebiyle TL karşılığı döviz satışları dolar ve Euro kurlarında düşüşe, altın fiyatlarında da gerilemeye sebep oldu. Tüm bu sıraladıklarımın Merkez Bankasının Perşembe günü açıklayacağı politika faizi kararıyla ne ilgisi var derseniz öncelikle Merkez Bankasının temel amacı fiyat istikrarını korumaktır. Bunun, fiyat artışlarının devamlı aynı seviyede kalması anlamına gelmediğini, dar bir aralıkta hareket etmesini sağlamak olduğunu söylüyor Merkez Bankası. Fiyat artışlarındaki dalgalanmalarda Türk lirasındaki sert dalgalanmaların ve petrol fiyatlarındaki yükselişin etkili olmaya devam etmesi, bu sert dalgalanmalara güven kaybındaki artışın sebep olduğunu, güven kaybındaki artışta Merkez Bankasının eriyen döviz rezervlerinin ve bankacılık sektörüne yönelik risklerin artması, bunların yanında istihdamdaki düşüşün, turizm sektörünün durmasının, artan gelir kaybının, hane halkının ödeme kabiliyetindeki bozulmanın, artan finansman ihtiyacının, bütçe açığındaki artışın da faizler üzerinde baskı yaratarak faizleri yukarı çekmesinin etkisi var. Merkez Bankasının, bağımsızlığı konusunda güven artırıcı bir hamle olarak politika faizini %9-10 aralığına yükseltmesi gerektiğini düşünüyorum.
Temmuz ayı merkezi yönetim borç stoku açıklanacak. Haziran ayında stok 1.641 milyar TL (1,6 trilyon TL) seviyesindeydi. Stokun 984 milyar TL’si iç borç stokunu (%60’ı), 657 milyar TL’sini (%40’ı) dış borç stoku oluşturuyor.
Haziran ayı kısa vadeli dış borç stoku açıklanacak. Nisan 2020’de 115,2 milyar dolar olan stok, Mayıs 2020 itibariyle 123,5 milyar dolar seviyesinde bulunuyor. Bu yükselişte Merkez Bankasının kısa vadeli dış borcunu Nisan ayına göre 10 milyar dolar artırarak 19,4 milyar dolara yükseltmesi, bankacılık sektörünün aylık 1,5 milyar dolar artırması, banka dışı sektörün ise borcunu aylık 3,3 milyar dolar azaltması etkili oldu.
İkinci çeyrek işgücü girdi endeksleri açıklanacak. 2018 yılının ikinci çeyreğinden itibaren mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış İnşaat Sektörü istihdam endeksi 2019 yılının 3. çeyreği sonuna kadar hızla düşerken 2019 yılı son çeyreği ve 2020 yılının ilk çeyreğinde düşüş hızında yavaşlama olmuştur. Öte yandan inşaat hariç Sanayi Sektörü istihdamı ile Toptan ve Perakende Ticaret, Motorlu Kara Taşıtlarının ve Motosikletlerin Onarımı sektörlerinde istihdam endeksleri paralel bir eğilim gösteriyor. İmalat sektörü istihdamındaki değişimin aynı dönemde toptan ve perakende sektörü istihdamı endekslerine de olumlu yansıması şaşırtıcı değildir. 2019 yılının son çeyreğinden pandemiye kadarki süreçte işsizlik oranındaki iyileşmeye rağmen saatlik işgücü maliyetlerindeki hızlanma, işverenin üzerindeki yükün de giderek arttığını gösterdi. İkinci çeyrek verileri pandeminin işveren üzerindeki yüküne dair daha net bir görünüm ortaya koyacak.
Dr. Fulya Gürbüz