Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), 2024 yılına ilişkin istatistiklerini açıkladı. Verilere göre, Türkiye, mahkemeye en fazla başvurunun yapıldığı ülke konumunda bulunuyor.
47 Avrupa ülkesinden yapılan toplam 60 bin 350 başvurunun yüzde 35,8’i Türkiye kaynaklı. Bu, karar bekleyen 21 bin 600 dava başvurusu anlamına geliyor. Türkiye, bu oranla diğer ülkeleri açık ara geride bırakırken 8 bin 150 başvuruyla Avrupa Konseyi’nden ayrılan Rusya ve 7 bin 700 başvuruyla Ukrayna sırasıyla ikinci ve üçüncü sırada yer aldı. Kalan 44 ülkenin başvurularının toplamı ise 22 bin 900 olarak kaydedildi.
Türkiye, 2023 yılında da en fazla başvuru yapılan ülke olmuştu. Ancak 2023’teki başvuru sayısının, 2024’e oranla daha yüksek olduğu belirtildi.
15 Temmuz Dosyaları Ön Planda
AİHM’ye yapılan Türkiye kaynaklı başvuruların büyük bir bölümü, 15 Temmuz 2016’daki darbe girişimiyle bağlantılı. Mahkeme, bu başvuruları Türkiye’ye gruplar halinde tebliğ etmeye devam ediyor. Yetkililer, Türkiye’ye yönelik başvuruların yüzde 80’inden fazlasının bu konuyla ilgili olduğunu belirtiyor.
2024’te Açıklanan Kararlar: Türkiye Üçüncü Sırada
Strasbourg’da AİHM Başkanı Marko Bosnjak tarafından açıklanan verilere göre, AİHM 2024 yılında toplam 1102 karar açıkladı. Bu kararların 73’ü Türkiye ile ilgili oldu. Türkiye, bu sayıyla hakkında en fazla karar açıklanan üçüncü ülke konumunda bulunuyor. İlk sırada 302 kararla Rusya, ikinci sırada ise 158 kararla Ukrayna yer aldı.
Türkiye hakkında açıklanan 73 karardan 67’sinde Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS) en az bir maddesinin ihlal edildiği tespit edildi. Beş davada ihlal bulunmazken, bir davada dostane çözüm sağlandı.
En Fazla İhlal Özgürlük ve Güvenlik Hakkında
Açıklanan kararlar incelendiğinde, Türkiye’nin en çok AİHS’nin özgürlük ve güvenlik hakkını garanti altına alan 5. maddesini ihlal ettiği görülüyor. 2024 yılında 19 davada bu madde ihlal edildi. İfade özgürlüğüne ilişkin 10. madde, en çok ihlal edilen ikinci madde olurken adil yargılanma hakkını düzenleyen 6. madde 14 ihlalle üçüncü sırada yer aldı.
2023 yılında ise adil yargılanma hakkına yönelik ihlaller ilk sırada yer almış, onu özgürlük ve güvenlik hakkı ile toplantı ve dernek kurma özgürlüğü takip etmişti.
Türkiye AİHM Gündeminde Kalacak
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin temyiz organı olarak görev yapan 17 yargıçlı Büyük Daire’nin, 15 Temmuz bağlantılı dosyalara ilişkin emsal niteliğinde bir karar açıklaması bekleniyor. Bu kararın, benzer davalar için bağlayıcı olacağı belirtiliyor.
Ayrıca PKK lideri Abdullah Öcalan’ın İmralı’daki tecrit koşulları, Gezi Davası kapsamında tutuklu Osman Kavala ve eski HDP Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş’ın tutukluluk süreci ile ilgili kararların da 2025 yılı içerisinde açıklanması bekleniyor.
AİHM Kararlarına Uyum Zorunlu
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 46. maddesi gereği, sözleşmeye taraf devletler AİHM kararlarına uymak zorunda. Türkiye, AİHS’yi 1950’de imzalayıp 1954’te onaylamış ve 1987’de bireysel başvuru hakkını tanımıştı.
AİHM kararlarının uygulanması bireysel ya da genel önlemlerle gerçekleştirilirken, bu sürecin takibi Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi tarafından yürütülüyor.
2025 yılı boyunca AİHM’nin, Türkiye ile ilgili kararlarının ve davalarının gündemde olmaya devam edeceği öngörülüyor.