Mayıs ayında üretim ve hizmet sektörleri önceki aya göre nasıl bir değişim gösterdiğini iki endeksle anlıyoruz: MÜSİAD’ın yayınladığı SAMEKS ve İSO-IHS Markit tarafından yayınlanan Türkiye PMI İmalat Sanayi Raporu. Her iki endekste de 50,0 değerinin üzerindeki ölçümler sektörde genel anlamda iyileşmenin, altındaki değerler ise kötüleşmenin olduğunu gösteriyor.
2020 yılı Mayıs ayında mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış SAMEKS Bileşik Endeksi, bir önceki aya göre 11,8 puan artarak 45,7 değerine yükseldi. Bileşik Endeks, Hizmet Endeksi ve Sanayi Endeksi verilerinin bileşiminden oluşuyor. Buna göre Mayıs ayında Sanayi Endeksi bir önceki aya göre 19,7
puan artarak 47,9 seviyesine, Hizmet Sektörü endeksi de 7,0 puanlık
artışla 43,9 seviyesine yükseldi. Bu ne demek? Endekslerin 50 seviyesinin altında kalması her iki sektörde de kötüleşmenin sürdüğünü, önceki aya göre endekste kaydedilen artış sektörde kötüleşmenin zayıfladığını gösteriyor.
Sanayi sektöründe yeni siparişler Mayıs ayında önceki aya göre 27,6 puan artarak 47,2 seviyesine yükseldi. Sektöre yönelik girdi alımları önceki aya göre 23,2 puan ivme kazanarak 52,0 seviyesine yükseldi. Nihai mal stokundaki azalış Mayıs’ta hız kaybetti ve önceki aya göre 8,0 puan artan alt endeks 44,2 seviyesine yükseldi. Firmaların işgücü taleplerinde nispi bir toparlanma kaydedildi ve söz konusu alt endeks önceki aya göre 3,9 puan artışla 43,3 seviyesine yükseldi. Bu gelişmelere bağlı olarak üretim alt endeksi önceki aya göre 27,7 puan birden artarak 45,8 seviyesine yükseldi. Böylece mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış SAMEKS Sanayi Sektörü Endeksi, önceki aya
göre 19,7 puan artışla 47,9 puan seviyesine yükseldi.
Hizmet sektöründe ise girdi alımları alt endeksi Mayıs ayında önceki aya göre 19,7 puan artarak 51,7 seviyesine yükseldi. Satın alımlardaki artışa bağlı olarak, sektöre yönelik iş hacmi önceki aya göre 10,1 puan artarak 40,3 puan seviyesine yükseldi. Tedarikçilerin teslimat süresi alt endeksi, önceki aya göre 1,8 puan artışla 44,5 seviyesinde gerçekleşti. İşgücü talebindeki azalış ise Mayıs ayı genelinde de sürdü; istihdam alt endeksi önceki aya göre 6,6 puan azalışla 43,0 seviyesine geriledi. Böylece mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış SAMEKS Hizmet Sektörü Endeksi, Mayıs 2020 döneminde 7,0 puan artışla 43,9 seviyesine yükseldi.
Türkiye İmalat Sanayi PMI endeksi ise Mayıs ayında önceki aya göre 7,5 puan artışla 40,9 seviyesine yükseldi. Endeksin 50 seviyesinin altında olması sektörde kötüleşmenin sürdüğü, önceki aya göre endeksin yükselmesi ise bu kötüleşmenin yavaşladığı anlamına geliyor.
Türkiye İmalat Sektörü PMI sonuçlarına göre;
. Üretim ve yeni siparişler Mayıs ayında önceki aya göre daha az sertlikte düşüş kaydetti. Bazı firmalar operasyonlarını Mayıs ayında yeniden başlattıklarını bildirdi.
. İstihdam üst üste ikinci ay azaldı. Ancak şirketlerin çoğunluğunun personel sayılarını değiştirmemesi nedeniyle düşüş önceki aya göre hız kesti, üretim ve yeni siparişlere göre çok daha ılımlı düzeyde gerçekleşti. Aşağıdaki İstihdam Endeksi grafiğine dikkat ederseniz, Mayıs ayında endekste önceki aya göre yükselme yaşandı ancak istihdam endeksinin 50 seviyesinin altında kalması istihdamdaki kötüleşmenin zayıfladığını gösteriyor.
. Yeni siparişlerdeki yetersizlik, firmaların satın alma faaliyetlerini yavaşlatmasına ve hem girdi hem de nihai ürün stoklarını azaltmasına sebep oldu.
. COVID-19 kısıtlamalarına bağlı olarak taşımacılıkta yaşanan aksamalar, tedarikçilerin teslimat sürelerinde sert artışa yol açtı. Özellikle yurt dışından yapılan ürün alımlarında güçlükler yaşandığı belirtildi.
. Türk lirasının dolar karşısındaki değer kaybı, girdi maliyetlerinde keskin ve hızlanan bir artışa yol açtı. Girdi maliyetleri enflasyonu son bir yılın en yüksek oranında kaydedildi. Bunun yansıması olarak, imalatçılar satış fiyatlarını Nisan ayına ve seri ortalamasına göre daha yüksek bir hızda artırdı.
Dr.Fulya Gürbüz