ENFLASYON MUHASEBESİ NEDİR ?
Yüksek enflasyonun süreklilik arz ettiği zamanlarda, fiyatların hızla artması makro ve yapısal sorunlara neden olabilir. Fiyatlardaki bu yükselişler mali tabloların doğruluğunu kaybetmesine yol açabilir. Bu nedenle, finansal ve mali verilerde enflasyon muhasebesi gibi düzeltmeler kaçınılmaz hale gelir.
Enflasyon muhasebesi, şirket bilançolarına uygulanır ve bu işlemler Türkiye Muhasebe Standardı 29 (TMS29) “Yüksek Enflasyonlu Ekonomilerde Finansal Raporlama” maddesi altında belirtilen standartlara göre gerçekleştirilir. Bilançolarda bulunan parasal olmayan varlıklar (örneğin, stoklar, makine ve demirbaşlar), enflasyon oranı üzerinden hesaplanan ve belirtilen katsayıya göre düzeltilir. Enflasyon muhasebesi uygulaması, finansal, vergisel ve muhasebe süreçlerinde fiyat artışlarından kaynaklanan etkileri en aza indirmeyi amaçlar. Bu düzeltmenin temel hedefi, şirketlerin mali tablolarında meydana gelen bozulmayı düzeltmektir.
TÜRKİYE’DE ENFLASYON MUHASEBESİ
Türkiye’de enflasyon muhasebesi en son 2003 ve 2004 yıllarında uygulandı. Ancak 1 Ocak 2024 tarihinden itibaren, yeniden kanuni olarak yapılması gerekmektedir. Bu zorunluluk Vergi Usul Kanunu’na göre gelmektedir. Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE), cari yıl içinde %10’u aşarsa veya son üç yıl içinde toplamda %100’ü aşarsa, enflasyon düzeltmesi yapılması gerekmektedir.
Aslında enflasyon düzeltmesi gerekliliği ilk kez 2021 yılında ortaya çıkmıştır, ancak bu gereklilik kanunen 2023 yılına ertelenmiştir. Dolayısıyla, 2023 bilançoları gelir vergisi mükellefleri için mart ayında, kurumlar vergisi mükellefleri için ise nisan ayında düzeltilmelidir. Düzeltmede 31 Aralık 2023 tarihli bilançolar dikkate alınacaktır.
HANGİ ŞİRKETLER ETKİLENECEK, BORSAYA AÇIK ŞİRKETLERE ETKİSİ
Enflasyon muhasebesi, şahıs işletmeleri ve serbest meslek sahipleri (örneğin doktorlar, mali müşavirler, avukatlar vb.) için uygulanmamaktadır. Yalnızca bilanço esasına göre defter tutan işletmelere ve Tüzel kişiliğe haiz şirketler tarafından uygulanacaktır.
Ancak burada bir kaç istisna mevcut. Örneğin muhasebe işlemleri yabancı para birimiyle kaydedilen şirketlere enflasyon muhasebesi uygulanmaz. Eğer şirketinizin muhasebe kayıtları Türk Lirası dışında, dolar, euro gibi para birimleriyle tutuluyorsa, enflasyon muhasebesi uygulanmayacaktır. Bu nedenle, borsada işlem gören Türk Hava Yolları (THY), Pegasus, TAV Havalimanları gibi şirketler enflasyon düzeltmesi yapmayacaklardır.
NELERE DİKKAT ETMELİ ?
Öz sermayesi güçlü olan, duran varlıklara ve stoklara sahip işletmeler bu işlemden kar sağlayabilirler. Çünkü öz sermaye tarafı artacak ve bilançonun aktif tarafı büyürken pasif tarafı aynı kalacaktır. Bu durumda, özellikle öz sermayesi büyük olan ve güçlü firmalar daha fazla gider yazacaklardır. Örneğin, ellerindeki sabit kıymetlerin değerleri arttığı için amortisman giderleri yükselecektir. Borçla büyüyen şirketler içinse durum tam tersi olacaktır.
Ayrıca enflasyon muhasebesi öncesinde düşük fiyat/kazanç (F/K) oranına sahip olan şirketler, enflasyon düzeltmesi sonrasında kârındaki düşüş nedeniyle F/K oranında bir yükseliş görebilirler. Dolayısıyla, enflasyon muhasebesi öncesinde ucuz olan şirketler, enflasyon düzeltmesi sonrasında pahalı görünebilirler.
Enflasyon muhasebesinin şirketlerin mali yapıları üzerinde olumlu veya olumsuz etkileri olabilir. Ancak yatırım kararı verirken, şirket ve sektör dinamiklerinin dikkate alınması önemlidir. Özellikle, enflasyon muhasebesi kapsamında parasal varlık, borçluluk, parasal olmayan varlıklar, stok devir hızı gibi kriterlerin tek başına veya birkaçı bir arada değerlendirilerek şirketlerin etkileneceği sonucuna varmak doğru olmayabilir.
2024 yılında enflasyon muhasebesi açısından değerlendirildiğinde, sektörel olarak bakarsak borçsuz ve gayrimenkul sahibi büyük marka holdinglerin, birkaç gyo şirketinin ve stok devir hızı yüksekliği açısından enerji sektörünün öne çıktığını söyleyebiliriz.