TCMB verilerine göre 2019 yılı Aralık ayında cari işlemler açığı, 2018 yılının Aralık ayına göre 1.731 milyon ABD doları artarak 2.798 milyon ABD doları olarak gerçekleşti. Bunun sonucunda, 2019 yılının 12-aylık toplam cari işlemler fazlası 1.674 milyon ABD dolara geriledi.
Merkez Bankasının tanımına göre ödemeler dengesi, geniş anlamıyla, bir ekonomide yerleşik kişilerin diğer ekonomilerde yerleşik kişiler (yurt dışında yerleşikler) ile belli bir dönem içinde yapmış oldukları ekonomik işlemlerin sistematik kayıtlarını elde etmek üzere hazırlanan istatistiki bir rapordur.
2019 yılı Aralık ayında yurt içi yerleşikler ile yurtdışı yerleşikler arasında yapılan ekonomik işlemlerden birkaçını inceleyelim:
. Aralık ayında 15 milyar dolarlık ihracata karşılık 17,6 milyar dolarlık ithalat gerçekleşti. Böylece oluşan dış ticaret açığı önceki aya göre 2,2 milyar dolar artışla 2,1 milyar dolara yükseldi.
. Seyahat net gelirleri önceki aya göre 0,4 milyar dolar azalışla 1,1 milyar dolar oldu.
Cari işlemler dengesi, dış ticaret dengesi ve seyahat net gelirindeki eğilimi grafiksel olarak görelim:
Aylık veriler olarak görülen yukarıdaki grafikten, dış ticaret açığındaki artış ve turizm gelirindeki azalışın cari işlemler açığındaki artışta ekili olduğunu anlıyoruz. Koronavirüs salgınının küresel ticarette (özellikle de en büyük ticaret ortağımız olan Almanya ekonomisinde) yaratacağı olası zayıflama ihracat performansımız açısından aşağı yönlü risk oluşturuyor. Bu da cari işlemler açığında artışı beraberinde getirecektir.
Şimdi de son 12-aylık toplamlar olarak yeni bir grafik çizelim:
12-aylık toplamları dikkate aldığımızda yukarıdaki grafik, havaların ısınmasıyla birlikte turizm gelirlerindeki artışın cari işlemler dengesi üzerinde olumlu etkisi olacağına işaret ediyor.
Öte yandan ihracatta nispeten yatay bir seyir izlenirken ithalattaki artışın hızlanması cari işlemler hesabında bozulmaya sebep oluyor.
İç talepte artışın devam etmesi cari açığın artmasında etkili olacaktır ancak Türk lirasında yaşanan değer kaybı fren görevi görebilir.
Dr. Fulya Gürbüz