Merkez Bankası Mart ayı ödemeler dengesi verilerini açıkladı. Şubat ayında 1,23 milyar dolar açık veren cari işlemler dengesi Mart ayında 4,92 milyar dolar açık verdi. Haftalık veri takvimi yazımda cari açığın 3-6 milyar dolar arasında gelmesini bekliyordum. Tahmin edemediğim Mart ayında 1,73 milyar dolarlık altın ithalatı, hizmetler dengesinde ise 0,8 milyar dolarlık azalma cari açığın 5 milyar dolara kadar yükselmesine sebep oldu. Gelin, ana kalemler olarak cari açığı artıran, azaltan kalemleri ortaya çıkaralım:
Yukarıdaki grafikten gördüğümüz gibi ihracat ve ithalat arasındaki farkı gösteren dış ticaret açığı arttıkça cari açık da artıyor, azaldıkça cari açık da düşüyor. Cari açığı azaltıcı ana kalemler seyahat ve taşımacılık (yolcu ve navlun gibi) gelirlerindeki artış olurken yatırım gelirlerindeki (doğrudan yatırım, portföy yatırımları gibi) azalma da cari işlemler açığını olumsuz etkiliyor.
Elbette ihracat yapmak ve tüketmek için başta enerji ve ara mal (hammadde) olmak üzere ithal girdilere ihtiyacımız var. Dolayısıyla, cari açık nasıl cari fazlaya döner sorusuna kademeli olarak ithalat bağımlılığını azaltacak adımların atılması gerekli. Örneğin yerli ve milli üretimi artırmak, eğitimde kalifiye teknik eleman ihtiyacına cevap verebilir olmak, beyin göçünü tersine çevirecek sürdürülebilir bir büyüme hikayesi yazmak ve adımları atmak, yüksek teknolojili ürün üretim ağını genişletmek, ihtiyacımız kadarını tüketmek, tasarrufları artırmak, turizmde yüksek gelir grubuna dahil olan turist sayısını artırabilmek, dijitalleşme, adalet sistemine güvenin artması gibi.
Dr. Fulya Gürbüz